WhatsApp
KAYDIR

HUKUKİ MAKALELER

İnternet sitemizde güncel olarak yayınladığımız hukuki makaleleri takip edebilirsiniz. Detaylı bilgi almak ve bizlere ulaşmak istiyorsanuz iletişim bilgilerimizden hemen ulaşabilirsiniz...

MÜLTECİLERİN VE SIĞINMACILARIN BOŞANMA DAVASI

Mültecilerin ve Sığınmacıların Boşanma Davalarında Yargılama Usulü

 

ADLİ YARDIMA YÖNELİK OLARAK :

  • Adli Yardım Nedir ?

HMK  madde 334/1:" Kendisi ve ailesinin geçimini önemil ölçüde zor duruma düşürmeksizin gereken yargılama veya takip giderlerinin kısmen veya tamamen ödeme gücünden yoksun olan kimselere ,iddia ve savunmalarında ,geçici hukuki koruma taleplerinde ve icra takibinde taleplerine açıkca dayanaktan yoksun olmaması kaydıyla adli yardımdan yararlanabilirler ."

HMK gereğince  kişinin adli yardımdan yararlanmasının kabul edilmesi halinde tüm yargılama ve takip giderleri , teminat göstermekten muafiyet ve ücreti sonradan ödenmek üzere bir avukat temini hakkında karar verilebilir . Verilen adli yardım kararı hükmün kesinleşmesine kadar devam etmektedir.

Baro tarafından verilen adli yardım kararı sadece avukatlık hizmetlerinden faydalanma imkanı sağlar , yargılama giderlerinden muafiyet sağlmaz.Bu nedenle avukatlık ücreti dışındaki yargılama giderlerinden muafiyet için mahkemeye başvurulması zorunludur.

Ancak adli yardımdan yararlanacak kişinin hatalı bilgi verdiğinin tespit edilmesi halinde adli yardım kararının kaldırılmasına karar verilmektedir.

HMK Madde 338." Adli yardımdan yararlanan kişinin mali durumu hakkında kasten veya ağır kusuru sonucu yanlış bilgi verdiği ortaya çıkar veya sonradan mali durumunun yeteri derecede iyileştiği anlalaşılırsa adli yardım kararı kaldırılır .

  • Yabancıların Adli Yardımdan Yararlanma durumu nedir ?

Yabancıların adli yardımdan yararlanmasına karar verilmesi için HMK madde 334'deki şartların taşınmasının yanında ayrıca karşılıklılık şartı aranmaktadır

MÖHUK  uyarınca yabancıların Türkiye'de dava açması halined teminat göstermesi zorunludur .HMK madde 114'de teminat dava şart olup bu noksanlığın giderilmemesi halinde mahkeme davayı usulden reddeder.

MÖHUK  Madde 48:"(1) Türk mahkemesinde dava açan , davaya katılan veya icra takibinde bulunan yabancı gercek ve tüzel kişiler ,yargılama ve takip giderleriyle karşı tarafın zarar ve ziyanını karşılamak üzere mahkemenin belirleyeceği teminatı göstermek zorundadır .

(2) Mahkeme, dava açanı davaya katılanı veay icra takibi yapanı karşılıklılık esasına göre teminattan muaf tutar."

Özel Hukuk Konferansı bünyesinde hazırlanan milletlerarası sözleşmelerden olan ve Türkiye Cumhuriyeti'nin 1972 yılından beri taraf olduğu 1954 tarihli Hukuk Usulüne Dair La Haye Sözleşmesinde akit Devletlerden birisinde ikamet eden ve diğer bir Devlet mahkemeleri huzurunda davacı veya müdahil olarak bulunan akit bir Devletin vatandaşlarından yabancı olmaları veya o memlekette ikametgah veya meskenleri bulunmaması sebebiyle , ne isim altında olursa olsun ,herhangi bir teminat veya depozito istenmez.

Söz konusu sözleşme 23 Mart 1972 tarih ve 14137 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.Aşağıda belirtilen ülkeler arasında sözleşme imzalanmış olup dava açmak istedikleri yada müdahale talepleri olduğu takdirde akit ülke vatandaşları yabancılık teminatından muaf olacaklardır .

"Almanya,Amerika Birleşik Devletleri ,Andora ,Antigua ve Barbuda ,Arjantin,Arnavutluk,Avusturya,Avusturalya,Azerbaycan,Bahama Adaları,Barbarados,Belçika,Beliza,Beyaz Rusya,Bosna Hersek,Botswana,Brunei,Bulgaristan,Cook İsland Adaları,Çek Cumhuriyeti,Çin Halk Cumhuriyeti,Danimarka,Dominik Cumhuriyeti,Ekvator El Salvador,Ermenistan,Estonya,Fiji,Hırvatistan,Hindistan,Hollanda,Hondurus,İngiltere,İrlanda,İspanya,İsrail,İsviçre,İsveç,İzlanda,İtalya,Japonya,Kıbrıs Rum Kesimi,Karadağ,Kazakistan,Kolombia,Kore Cumhuriyeti,Lesotho,Letonya,Liberya,Lehistan,Litvanya,Lüksemburg,Macaristan,Makedonya,Malawi,Malta,Marshal Adaları,Mauritus,Meksika,Monoko,Moldovya,Namimbia,Niue,Norveç,Panama,Polonya,Portekiz,Romanya,Rusya Federasyonu,Türkiye,Ukranya,Venzuella,Yeni Zelanda, Yunanistan

"..... 5718 sayılı MÖHUK madde 48/1'e göre Türk mahkemesinde dava açan, davaya katılan veya icra takibinde bulunan yabancı gerçek ve tüzel kişiler ,yargılama ve takip giderleriyle karşı tarafın zarar ve ziyanını karşılamak üzere mahkemenini belirleyeceği teminatı göstermek zorundadır . MÖHUK'ta teminat gösterme yükümlülüğü konusunda "yabancılık" ölçütü esas alınmıştır.Buna karşın davalının veya kendisinin karşı takibe girişilen karşı tarafın vatandaşlığı , bu madde kapsamında da bir öneme sahip değildir.

MÖHUK  madde 48/2'de ise ;"Mahkeme ,dava açanı,davaya katılanı veya icra takibi yapanı karşılıklılık esasına göre teminattan muaf tutar"hükmü yer almaktadır.

Buna göre Türk Hakimi ,yabancı davacının davaya katılanının veya icra takibinde bulunanın vatandaşı olduğu ülke ile Türkiye arasında karşılıklılık (mütekabiliyet) var ise bu kişiyi teminattan muaf tutacaktır.Karşılıklılık ,iki devlet arasında imzalanan (iki taraflı) anlaşma veya iki devletin de taraf olduğu uluslarası (çok taraflı) anlaşma ile sağlanabileceği gibi ,kanuni ve fiili karşılıklılık şeklinde de sağlanabilir .Az yukarıda belirtilen anlaşmalardan biri de 1954 tarihli Hukuk Usulüne Dair Lahey Sözleşmesi olup ,anılan sözleşmenin 17.maddesinde akit devletlerden birinde ikamet eden ve diğer bir devletin mahkemeleri huzurunda davacı veay müdahil olarak bulunan akit bir devletin vatandaşlarının yabancı olmaları sebebi ile herhangi bir teminat istenmeyeceği düzenlenmiştir.

İlk derece mahkemesine şikayet yoluyla başvuran şirketin Nevis uyruklu olup,mahkemece şikayetçinin teminat muafiyetinin bulunup bulunmadığı hususunda hükme dayanarak oluşturacak nitelikte bir araştırma yapılmadığı anlaşılmaktadır.

O halde mahkemece şikayetçinin teminattan muaf olup olmadığı husususun Adalet Bakanlığı Dış İlişkiler ve Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü'nden sorularak alınacak yazı cevabına göre ,şikayetçinin teminat göstermesi gerektiği souncuna varılırsa teminatın yatırılması için şikayetçiye kesin süre verilmesi,anılan sürede belirtilen teminatın yatırılmaması halinde istemin usulden reddine,yatırılması halinde ise ,dava şartı eksikliği süresinde giderilmiş olacağından işin esasına girilerek sonucuna göre karar verilmesine gerekirken,eksik inceleme ile yazılı şekilde hüküm tesisi isabetsiz olup bozmayı gerektirmiştir.

SONUÇ: Alacaklının temyiz itirazlarının kısmen kabulü ile.... BOZULMASINA...."(Y.12.HD.2017)6206 E..2018)

  • Mültecilerin Adli Yardımdan Yararlanma durumu nedir ?

Mültecilerin Hukuki Statüsüne İlişkin Sözleşme uyarınca adli yardım ve teminat konusunda Türk Vatandaşı gibi muamele görmesi nedeniyle karşılıklılık esası aranmaz .Sös konusu mülteci veya sığınmacının 1954 La Haye Sözleşmesini imzalayan akit ülkelerinden birinin vatandaşı olması şartı aranmaktadır.

Mültecilerin Hukuki Statüsüne İlişkin Sözleşme madde 6/2 :"Her mülteci sürekli ikametgahının bulunduğu Taraf Devlette ,adli yardım ve teminat akçesinden muafiyet dahil ,mahkemelere müracaat bakımından vatandaş gibi muamele görecektir.

...Mültecilerin Hukuki Statüsüne Dair 1951 tarihli Birleşmiş Milletler Sözleşmesi hükümlerine göre de mülteciler bulundukları akit Devlet ülkesinde mahkemelere serbestçe ve kolayca müracaat etme hakkına sahip ve adli yardım ve teminat akçesinden muafiyet dahil ,mahkemelere müracaat bakımından vatandaş gibi muamele görürler (Söz.md.16) . Aynı sözleşme bu sözleşmede öngörülen ,daha müsait hükümler saklı kalmak üzere her akit devletin mültecilere genel olarak yabancılara tanıdığı rejimi bahşedeceğini öngörmüştür (Söz.md.7.) Anılan hükümler uyarınca boşanma davasının Türkiye 'de açılması ve sonuca bağlanması mümkündür.Mahkemece yapılacak iş ;davanın kişi bakımından yabancı unsur ihtiva ettiği dikkate alınarak "Türk  Milletlerarası Özel Hukuku hükümlerine göre boşanmada uygulanacak yetkili hukuku resen belirlemek (5718 s.MÖHUK.md.2),aynı Kanun hükümleri uyarınca yetkili olan hukukun vatandaşlık esasına göre tayin edildiği hallerde ,Kanunda aksi öngörülmemiş ise ,mülteciler hakkında yetkili hukuku 5718 sayılı Yasanın 4.maddesinin (a) bendine göre tespit etmek ,bu yolla belirlenen yetkili yabancı hukukun Türk kamu düzenine açıkça aykırı olması halinde Türk hukukunu uygulamak (5718 s.MÖHUK.md.5), yetkili hukuk açıklanan şekilde aranıp belirlendikten sonra ,tarafların delillerini toplayıp hasıl olacak sonucuna göre karar vermekten ibarettir.Bu hususlar nazara alınmadan kayıtlı bir evlilik bulunmadığından bahisle yazılı şekilde karar verilmesi doğru bulunmamıştır."(Y .2.H.D.2012/13194 E.2013)

Bu nedenle mülteci ve sığınmacıların ülkemizin da taraf olduğu 1951 Cenevre Sözleşmesi gereği HMK 334 ila 340 maddeleri uyarınca adli yardımdan yararlanması mümkündür.

EVLİLİĞE İLİŞKİN OLARAK;

Dava açılması sırasında taraflarca evliliğe ilişkin belgelerin sunulması halinde,bu belge yeterli olarak görülerek ,evliliğe ilişkin başkaca bir kaydın bulunması aranmayacaktır

"....1-  Tarafların Afgan uyruklu oldukları ve Türkiye'de mülteci olarak bulundukları anlaşılmaktadır.Dosyaya aslı ve Türkçe tercümesi sunulan belgeye göre ,İran'da 11.06.2004 tarihinde o ülke kanunlarına öngördüğü şekle uygun olarak evlendikleri sabittir.Evliliğin şekli, yapıldığı ülke hukukuna tabidir. (Mülga 2675 s.MÖHUK.md.12/1). Bu evlilik geçerlidir Bunun geçerli kabul edilmesi için Türük hukukuna uygun olması gerekmez .Boşanma davası için geçerli bir evliliğin mevcudiyeti yeterli olup ,evliliği ilişkin bir kaydın varlığı zorunlu değildir.

2- Tarafların müşterek çocuğu S. için ara kararı ile hükmedilen tedbir nafakasının (TMK.md.169) hükmün kesinleşmesine kadar devam edeceği gözetilmeden ve gerekçesi de gösterilmeden nafakanın hükümle birlikte reddine karar verilmesi de doğru görülmemiştir.

SONUÇ: Temyiz edilen hükmün yukarıda gösterilen sebeplerle BOZULMASINA... "(Y.2.H.D..2012/13194 E 2013/1781 K..K..T:24.01.2013)

Evliliğe ilişkin bir belgenin bulunmaması halinde öncelikle Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğünden (Yabancılar Kütüğünden )evliliğe ilişkin kayıtların istenilmesine ve buradan kayıtlara ulaşılmaması veya kayıtlarda bilgilerin olmaması halinde Afganistan'ın Türkiye Büyükelçiliğinden Dışişleri Bakanlığı vasıtasıyla sorulması ve evli olduklarına dair bu ülke makamlarından alınan resmi belgenin mahkeme dosyasına alınması gerekmektedir.

Türkiye'de oturan yabancıların Nufüs Kayıtlarının Tutulması Hakkında Yönetmelik Madde 15:

(1) Evlenme ile ilgili belgenin nufüs müdürlüğüne intikal etmesi halinde ;

a)Her iki kişi de yabancılar kütüğünde kayıtlı ise evlenme , yabancılar veri giriş formu ile kayıtlarına işlenerek ,yabancılar kimlik numaraları ile kayıtlar arasında eş bağı kurulur .

b) Eşlerden bir Türk aile kütüklerinde kayıtlı ise evleme, Türk olan kişinin kaydına nufüs mevzuatına göre işlenir . Yabancılar kütüğünde kaydı tutulan diğer kişinin evlenmesi yabancılar veri giriş formu ile işlenerek ,evlenmiş olduğu Türk vatandaşının Türkiye Cumhuriyeti kimlik  numarası belirtmek suretiyle eş bağı kurulur.

c)Eşlerden biri yabancılar katüğünde kayıtlı değil ise evlenme yabancılar kütüğünde kayıtlı bulunan kişinin kaydına yabacılar veri giriş formu ile işlenerek evlendiği kişinin uyruk ve kimlik bilgileri açıklama alanına yazılır.

 

Diğer geleneksel nikah türleri de kişi İl Göç İdaresi Müdürlüğü'ne kayıt sorasında o şekilde bir ifade vermişse kayıt sırasında nikahı tasdik eden resmi bir belge sunamamış olsa bile Türkiye'de tanınmaktadır.Bu nedenle evliliğin şeklinin TMK da aranan şartlardan olmasına gerek yoktur .

"......Açıklanan yasal hükümler gereğince tarafların yabancılar kütüğünden kayıtlı olup olmadıklarının kayıtlı iseler aralarında eş bağı kurulup kurulmadığına Nufüs ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü (Yabancılar Kütüğünden ) sorulup tespiti,tarafların yabancılar kütüğünde kayıtları yok ise veya kayıtlar arasında eş bağı kurulmamışsa ,tarafların evli olup olmadıklarının tabiyetinde oldukları Afganistan'ın Türkiye Büyükelçiliğinden Dışışişleri Bakanlığı vasıtasıyla sorulması ve evli olduklarına dair bu ülke makamlarından alınan resmi belgenin dosyaya alınması ve hasıl olacak sonucuna göre karar verilmesi gerekirken , eksik inceleme ile hüküm kurulması doğru bulunmamıştır.

SONUÇ: Temyiz edilen hükmün yukarıda gösterilen sebeple BOZULMASINA... (Y.2.H.D.2009 /19552 E.2010/2037 K.K.T:08.02.2010)

UYGULANACAK HUKUKUN BELİRLENMESİNE YÖNELİK OLARAK ;

Yabancıların boşanma davalarında uygulanacak hukukun belirlenmesinde müşterek milli hukuk olması halinde tarafların milli hukukunun uygulanması gerekmetedir.MÖHUK gereğince müşterek milli hukuk uygulanırken kamu düzeninen aykırılık görülmesi halinde söz konusu hüküm uygulanmaz ;gerekli görülen hallerde Türk hukuku uygulanır.

MÖHUK Madde 14/1: Boşanma ve ayrılık sebepleri ve hükümleri, eşlerin müşterek milli hukukuna tabidir.Tarafların ayrı vatandaşlıkta olmaları halinde müşterek mutad mesken hukuku,bulunmadığı takdirde Türk hukuku uygulanır."

".... Mahkemece yapılan iş yetkili yabancı hukuk olan Alman hukukunun uyuşmazlığı uygulanacak muhtevasına tesipitte gerektiğinde taraflardan yardım almak (5718 s. MÖHUK md.2/1), Türkiye ve Almanya taraf olduğu yabancı Huku Hakkında Bilgi Edinilmesine Dair Avrupa Sözleşmesi (md.1-5) hükümlerden yararlanmak bu suretle yetkili yabancı hukukun muhtevasını belirledikten sonra yetkili kılınan hukukun resen uygulamak ulaşılacak sonuç uyarınca karar vermektir.Bu yönler üzerinde durulmadan , eksik inceleme sonucu ,yazılı şekilde hüküm kurulması doğru görülmemiştir. 

SONUÇ: Hükmün yukarıda gösterilen sebeple BOZULMASINA ...(Y.2H.D.2006/ 21951 E ,2007/17742 K.K.T 25.12.2007)

Yabancı Hukuk Hakkında Bilgi Edinilmesine Dair Avrupa Sözleşmesi kapsamında akit ülkeler medeni ,ticaret ve hukuk usulleri ile yargı örgütleri konusunda birbirlerine bilgi vermeyi taahhüt etmektedir.Söz konusu sözleşme 29/05/1975 tarih ve 15249 sayılı Resmi Gazetede yayınlanmıştır.

MÖHUK vatansızlar ve mülteciler hakkında ayrı bir düzenleme getirmiş bu kişiler hakkında yerleşim yeri hukukuna tabi olacakların düzenlemiştir.Yerleşim yerinin belli olmaması halinde seçenek ülke hukukları belirtilmiş olup madde hükmüne göre uygulanacak ülke hukuku belirlenmektedir.

MÖHUK madde 4/1-a "Vatansızlar ve mülteciler hakkında yerleşim yeri bulunmadığı hallerde mutad mesken , o da yok ise dava tarihinde bulunduğu ülke hukuk .."

Evlilik Türkiye dışında gerçekleşmiş olsa bile ,Türkiye'de boşanmak mümkündür. Türkiye 'de boşanmak isteyen sığınmacıların ,mültecilerin ve vatansız kişilerin boşanma davalarında Türk Medeni Kanunu hükümlerinin uygulanması imkanı olacaktır.

 

01.